Psikiyatri Nedir?
Psikiyatri, ruh sağlığı ve hastalıkları ile ilgilenen bilim dalıdır. Çocuk ergen, erişkin olmak üzere iki ana dala ayrılan bilim dalında görevli doktorlar, çeşitli yaş gruplarında görülebilen ruhsal rahatsızlıkların teşhis ve tedavisine odaklanır. Psikiyatristler, bu amaç doğrultusunda çeşitli tanı tekniklerinden faydalanarak hastanın ihtiyaçlarına özel tedavi programları oluşturur.

Psikiyatrik Hastalıkları Tanısı Nasıl Belirlenir?
Psikiyatri hastalıkları tanısı, kişinin davranış ve duygudurum bozukluklarının bir süre gözlemlenmesi ile konur. Söz konusu süreç dahilinde kullanılan yaygın yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

Psikiyatri Klinik Değerlendirme
Psikiyatrik hastalıklara tanı konulması amacıyla kullanılan yöntemlerin başında klinik değerlendirme gelir. Yöntem, psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından uygulanır. Semptomların değerlendirilebilmesi için hasta ile bir dizi görüşme yapılır. Görüşmelerde; hastanın yaşam öyküsü, mevcut duygudurum hali, davranışları, düşünce içeriği ve diğer belirtileri hakkında detaylı bilgi edinilir.

Anamnez Alma
Anamnez, hastalığını teşhis edebilmek veya durumunu anlamak amacıyla kişiye sorular sorulup bilgi toplanmasıdır. Anamnez alma yönteminde hastanın kişisel ve ailevi tıbbi geçmişi ile ilgili veri toplanmaya odaklanılır. Kişiyle yapılan görüşme esnasında ayrıca yaşam koşulları, travmaları, stres faktörleri ve varsa madde kullanım geçmişi gibi faktörler dikkate alınır. Edinilen bu bilgiler, hastanın mevcut semptomlarının nedenlerini anlamayı mümkün kılar.

DSM-5 veya ICD-10 Kriterlerine Göre Değerlendirme
DSM-5, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Tanısal ve İstatistiksel Ruhsal Bozukluklar El Kitabı’nın kısaltmasıdır. ICD-10 ise Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Hastalıklar Sınıflaması için yayımladığı kılavuzdur. Her iki kılavuz da psikiyatrik hastalıklara tanı konulması esnasında yararlanılan referans kaynaklardır. Semptomlar, söz konusu iki kılavuzda belirtilen tanı kriterlerine uygunluk açısından değerlendirilerek sonuca bağlanır.

Laboratuvar ve Görüntüleme Testleri
Tanı belirlemek için bazı hastalıklara laboratuvar ve görüntüleme testlerinin yapılmasını gerekebilir. Psikiyatrist tarafından uygulanan testler vasıtasıyla kişilerin nörolojik ve tıbbi durumları değerlendirilir. Tanı koyma aşamasında uygulanan tıbbi testler, kişinin durumuna bağlı olarak kan testleri ve nörolojik muayenelerle sınırlı kalabilir. Gerekli görülmesi durumunda ayrıca Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) gibi görüntüleme testlerine başvurulabilir.

Diğer Değerlendirme Araçları
Psikiyatrik hastalıklara tanı konulması sürecinde, standardize edilmiş değerlendirme araçlarından da faydalanılabilir. Söz konusu araçlar; depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi belirli hastalıkların semptomlarını değerlendirmek için ideal seçenekler arasındadır.

Psikiyatrik Hastalıkların Tedavi Süreci
Psikiyatrik hastalıklar ile ilgili tedavi süreci, vaka bazında değişkenlik göstermekle birlikte şu aşamaları içerebilir:

Değerlendirme ve Tanı: Psikiyatrik hastalıkların tedavisinde ilk aşama, hastadaki semptomların değerlendirilmesi ve tanı konulmasıdır. Sürecin bu adımında, bir önceki bölümde anlatılan yöntemlerden faydalanılır. Değerlendirme ve tanı sürecinde en çok üzerinde durulan konular, kişinin ve ailesinin sağlık geçmişi ile mevcut duygudurum halidir.

Tedavi Planının Oluşturulması: Tanı konulduktan sonra hastanın semptomlarına ve ihtiyaçlarına uygun tedavi planının oluşturulmasına geçilir. Plan, söz konusu iki kritere bağlı değişkenlere göre farklı tedavi yöntemlerini içerebilir. Tedavi planı, uygulama aşamasında hastanın bireysel gereksinimlerindeki değişikliklere ve tedaviye yanıt durumuna göre güncellenebilir.

Psikoterapi: Psikoterapi (Konuşma Terapisi), psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde en önemli adımlardan biri konumundadır. Konuşma terapisi, farklı şekillerde uygulanabilir. Yani psikoterapi seansları bireysel olarak gerçekleştirilebileceği gibi aile, çift ve grup şeklinde birden fazla kişiyi kapsayacak şekilde yapılabilir. Tedavi sürecinin bu adımı, kişinin duygusal ve zihinsel sağlığını iyileştirme, stresle başa çıkma becerilerini geliştirme, sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olma amaçlarını taşır.

İlaç Tedavisi: Bazı psikiyatrik bozuklukların tedavi süreci, ilaç kullanımı gerektirebilir. Psikiyatrik ilaçlar, semptomları hafifletmek amacıyla kullanılır. Bu amaçla tedavi sürecine antidepresanlar, antipsikotikler, anksiyolitikler, duygudurum düzenleyiciler ve diğer psikiyatrik ilaçlar eklenebilir. İlaç kullanımına yönelik doz ayarı, semptomların ciddiyetine ve hastanın tedaviye verdiği yanıta göre değişkenlik gösterir.

Destekleyici Hizmetler: Psikiyatrik hastalıkların tedavi sürecinde, hastanın ihtiyaçlarına göre destekleyici hizmetler sağlanabilir. Söz konusu hizmetler; destek gruplarına katılım, eğitim ve rehabilitasyon programları şeklinde sıralanabilir.

İzleme ve Değerlendirme: Tedavi süreci boyunca hastanın ilerlemesi düzenli olarak izlenir ve değerlendirilir. Kişinin tedaviye ne oranda yanıt verdiğini ölçümleyebilmek için semptomlarda azalma, işlevsellikte artış, yaşam kalitesinde iyileşme gibi faktörler göz önünde bulundurulur. Tedavi süreci, değerlendirme sonucunda hastanın ihtiyaçlarındaki değişimlere göre revize edilebilir.